door Leen de Rooij
In de muziekwereld kom je componisten tegen die gigantisch veel werk hebben gecomponeerd. Telemann en Vivaldi zijn daarvan de bekendste voorbeelden. Ook in de damwereld zijn er problemisten die een enorme hoeveelheden werk hebben geproduceerd. In de probleemdatabase kom je meer dan tienduizend problemen tegen van de onlangs overleden Derk Vuurboom. Zijn oeuvre zou ik willen vergelijken met dat van Telemann, de tijdgenoot van J.S.Bach en Händel, die zijn eigen composities nauwelijks kon tellen, maar weinig maakte dat een blijvende indruk achterliet. Van Vuurboom kun je hetzelfde zeggen. Om die reden laat ik noch van Vuurboom, noch van Telemann iets zien of horen.
Anders is dat met Jan Scheijen (1918-1985). Deze buitengewoon actieve problemist maakte duizenden problemen. Na zijn dood heb ik ze gecontroleerd, ongeveer driekwart ervan weggegooid en van de overige een serie van 27 boekjes uitgegeven. Scheijen was echter vooral bekend als de ontdekker van veel nieuwe motieven. Hij heeft enkele generaties problemisten opgeleid en geïnspireerd. Hem zou ik willen vergelijken met Antonio Vivaldi. Beider werk stijgt zelden tot grote hoogte, maar het stelt ook haast nooit teleur. Van allebei volgt een luchtig stukje.
J.H.H. Scheijen, Verzameld werk, deel 25, november 1995
Oplossing: 39-34! (29×40) gedwongen, 38-33 (23×32) 26-21 (16×27) 36-31 (27×36) 47-41 (36×47) 50-45 (47×29) 45×1. Natuurlijk is het al een prestatie om veld 29 te laten ontruimen en er een dam naar toe te brengen, maar ik vraag speciale aandacht voor het prachtige motief, dat door Scheijen ten doop werd gehouden. Om dreigende moeilijkheden te voorkomen, kan zwart besluiten schijf 24 te offeren: (24-29). Wit kan niet winnen door 1×34 of 45, want na (32-37) 45 of 34-23 levert het tweede offer (35-40)! remise op. Echter: na (24-29) offert wit zijn dam: 1×40! en wint vervolgens na (35×44) door 43-38 (32×43) 48×50. Dan moet zwart het in het motief anders doen. Waarom niet meteen (32-37) gespeeld en daarna het offer achter de hand houden? Dus: (32-37) Nu volgt toch 1-23. Zwart offert (35-40- 24-29 heeft geen zin- )24×45. Zwart lijkt de vrijheid tegemoet te wandelen met (37-41), maar nu volgt een offer van dam + schijf: 45-29 (24×33) 43-38 (33×42) 48×46. In de ene variant eindigt wit met een enkele schijf op 50, in de andere op 46; de uiterste hoeken van de onderste lijn. Zeldzaam!
Antonio Vivaldi was priester in Venetië. Hij leidde een gemakkelijk leven. Als muzikaal leider van een koor voor welgestelde jongedames moest hij af en toe religieuze muziek schrijven, maar zijn talent werd algemeen onderkend en hij kreeg alle vrijheid om allerlei soorten muziek te componeren. En al mocht Vivaldi dan ook geestelijke zijn, hij was allerminst wereldvreemd. Zijn religieuze muziek is muziek met religieuze teksten, maar met multifunctionele melodieën. De grootsheid van Vivaldi werd onderkend door een tijdgenoot als Bach, die zich door hem liet inspireren en zijn melodieën veelvuldig gebruikte. Je kreeg in die tijd geen ruzie met de BUMA. Integendeel: het was een hele eer als jouw werk door een andere componist werd gebruikt. En vergeet niet: er waren nog geen geluidsdragers, dus veel muziek werd maar één of enkele keren ten gehore gebracht.
Vivaldi schreef meestal vrij korte composities. Concerten in drie delen van hooguit tien minuten. Het Allegro uit RV 443 wordt hier uitgevoerd door blokfluit, maar werd oorspronkelijk geschreven voor piccolo. Als onze poes de oorspronkelijke uitvoering hoorde, zoals wij hem vroeger op een bandje hadden staan, dan keek hij onrustig de kamer rond om te zien waar die verdraaide vogel uithing…
Allegro uit Concerto in C major RV 443 van Antonio Vivaldi (5.24 MB)