door Leen de Rooij
Sommige mooie problemen roepen bij mij associaties op aan bepaalde muziek.
Dat merkte ik voor het eerst toen ik kort na elkaar het wereldberoemde miniatuur van Jan Pennings (1920-1996) zag en een stukje muziek van Joseph Haydn hoorde.
J.A.Pennings, De Problemist, januari 1962
Dit kunststukje vereist enige toelichting. Anders wordt niet duidelijk wat het zo bijzonder maakt. In de diagramstand kan wit niet winnen door 32-28,18-12 (keus voor zwart) 50-44, 45×3, want schijf 28 staat de witte dam in de weg. Echter: na de eerste zet 18-13!! mag zwart niet 8×19 of 9×18 slaan, want dan wint 50-44 wel. Subtiel! Na 18-13 is zwart verplicht om (38×49) te slaan. Wit doet 13×2 en nu komt het tweede dwangmoment. Slaan naar 27 of 21 is verboden wegens 45-40, dus moet zwart (49×16) spelen. Een derde dwangslag volgt na 37-32!. De dam moet naar 49, want anders volgt 50-44. Hoe moet wit verder? Nu volgt als hoogtepunt een heus "damoffer". Wit geeft zijn duurverdiende kapitaal weg: 2-24!!! Zwart heeft slagkeus en daarna wint 50-44 voor het eerst wel.
Dit miniatuurprobleem doet mij sterk denken aan een schitterend stukje muziek van slechts vijf minuten, dus ook een "miniatuurtje".
Als ik verdrietig ben- en helaas komt dat wel eens voor- dan zet ik deze Serenade op.
Serenade (Andante Cantabile) toegeschreven aan Roman Hofstetter (7.30 MB)
Aanvankelijk werd het stuk toegeschreven aan Joseph Haydn, maar later mocht zijn grote vriend Roman Hoffstetter met de eer gaan strijken. Ik geloof er niets van dat deze grijze monnik zulke schitterende muziek kon schrijven. Daarom zal ik u vertellen hoe het waarschijnlijk gegaan is.
Joseph Haydn was (evenals Jan Pennings) een zeer beminnelijk mens, die veel vrienden had. Hij presteerde het zelfs om bevriend te blijven met een moeilijk mens als Mozart. In zijn zware beginjaren ontving Haydn morele (en financiële) steun van Hoffstetter. Op een dag liet Joseph hem zijn prachtige serenade horen. "Schitterend", riep Roman, "zo iets moois heb ik zelden gehoord!" "Dan krijg je hem van mij cadeau", zei de beroemde componist. "Ik zet het stuk op jouw naam". "Maar Joseph, dat kun je toch niet doen? Zo’n meesterwerk geef je toch niet zomaar weg?" "Als ik iets cadeau geef, dan moet het iets zijn waar je echt blij mee bent". En zo kreeg Hoffstetter, een monnik die weinig goeds op zijn muziekpapier kon zetten, de eer, al werd het werk lange tijd (terecht) aan Haydn toegeschreven.